Pofranciszkański Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Toruński kościół mariacki jest wyjątkowym reprezentantem gotyckiej architektury sakralnej. Bez wątpienia jest to budowla, która wyróżnia się swą monumentalnością na obszarze Rynku Staromiejskiego. Z zewnątrz świątynia prezentuje sztandarowe elementy stosowane w dawnych czasach przez gotyckich budowniczych. Przykładem czego są m.in strzeliste wysokie okna witrażowe zakończone ostrymi łukami. Ze względu na fakt, iż świątynia została wzniesiona przez zakon franciszkanów wieżyczki, które wieńczą wschodnią jej część – prezbiterium – są smukłe i skromne.
Franciszkanie zostali sprowadzeni do Torunia ok.1239 r. przez zakon krzyżacki. Zabudowania klasztorne powstawały stopniowo, a prace nad nimi rozpoczęto ok. połowy XIV stulecia i zakończono w XV. Zakonnicy w Toruniu byli do połowy XVI w., a niedługo później w 1557 r. kościół stał się świątynią ewangelicką. Zabudowania zakonne wykorzystano jako przestrzeń dla gimnazjum protestanckiego, które z czasem uzyskało rangę szkoły akademickiej. W 1636 r. w północnej części prezbiterium powstało mauzoleum, które stało się miejscem spoczynku królewny Anny Wazówny. Po tumulcie toruńskim w 1724 r. opiekunami klasztoru zostali bernardyni. Od 1830 r. po kasacie zakonu, kościół stał się świątynią parafialną. W 2001 r. otrzymał drugą godność, Sanktuarium bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego.
Wnętrze kościoła jest bogactwem zabytków sztuki sakralnej z różnych epok. Poczynając od czasów franciszkańskich, z których pochodzą m.in. XIV-wieczne malowidła znajdujące się na ścianie i przyporach nawy południowej oraz XV- wieczne stalle (ławki zakonników) umiejscowione w prezbiterium oraz przy wejściu od zachodniej strony. Z okresu protestanckiego zachowało się m.in. zlokalizowane w południowo – zachodniej części kościoła epitafium rodziny Neisserów, z najstarszą panoramą Torunia pochodzącą z końca XVI w. oraz XVII-wieczna, bogato zdobiona ambona i organy znajdujące się w nawie głównej. Najbardziej imponującą pamiątką z czasów bernardyńskich jest wykonany w 1731 r. ołtarz główny, ze sceną zwiastowania Maryi i nad Nią korona podtrzymywana przez czterech aniołów. Wokół siedem kolumn, które ustawione są w kształcie litery M jak Maryja. Na przełomie XIX i XX w. zainstalowano witraże w stylu neogotyckim, natomiast fragmenty tych XIV- wiecznych są częścią ekspozycji Galeria Sztuki Gotyku w Ratuszu Staromiejskim.
CIEKAWOSTKA:
Królewna Anna Wazówna urodziła się w 1568 r., w Szwecji, której królem był jej ojciec Jan Waza, a matką Katarzyna Jagiellonka, siostra Zygmunta Augusta. Za młodzieńczych lat pobierała wiele nauk z różnych dziedzin takich jak języki obce, teologia czy muzyka. W tym też czasie przeszła na religię protestancką. Po objęciu tronu przez jej brata Zygmunta III Wazę, przybyła na ziemie polskie, lecz ze względu na swoją wiarę nie była mile widziana na katolickim Wawelu. Z tego powodu stała się najpierw starościną ziemi brodnickiej, a później golubską. Dobrze dbała o podległe jej ziemie przy pałacach, zlecała tworzenie ogrodów, w których rosły piękne kwiaty oraz zioła, z których tworzono medykamenty przeznaczone dla potrzebujących. Wazówna cierpiała na bolesną, wrodzoną chorobę – wgniecenie podstawy czaszki. Chęć znalezienia remedium na swoje dolegliwości, głód wiedzy medycznej i chęć szerzenia jej, sprawił, że zleciła Szymonowi Syreńskiemu stworzenie pierwszego polskiego zielnika. Dla królewny nie udało się znaleźć lekarstwa. Mimo złego stanu zdrowia dbała o poddanych i podległe jej tereny. Anna Wazówna zmarła w 1625 r., lecz przez swoją wiarę nie mogła być pochowana w kaplicy wawelskiej. Po upływie 11 lat jej bratanek, król polski Władysław IV Waza zdecydował, że miejscem jej wiecznego spoczynku będzie świątynia toruńska. Królewnę pochowano ze wszystkimi honorami i spoczęła w biało – czarnym mauzoleum.